Terapia fotodynamiczna wspomagana laserowo

Charakterystyka

Celem terapii fotodynamicznej (photodynamic therapy – PDT) jest niszczenie wybranych struktur komórkowych, głównie w chorobach nowotworowych, stanach przednowotworowych (rogowacenie słoneczne), chorobach o podłożu bakteryjnym (trądzik pospolity), wirusowym (kłykciny kończyste), a także grzybiczym (grzybica paznokci). Mechanizm działania PTD wykorzystuje wrażliwość substancji fotouczulających na światło – wybrana substancja zostaje nałożona na skórę, a następnie naświetlana. Aktywowany światłem barwnik wytwarza reaktywne formy tlenu, które niszczą chorobowo zmienione komórki w procesie fotoutleniania. W wybranych przypadkach terapia może być wspomagana laserem, co oznacza, że przed zabiegiem zmiany poddawane są laseroterapii po to, aby zwiększyć wchłanialność i skuteczność substancji fotouczulającej.

Metoda fotodynamiczna pozwala na wybiórcze niszczenie chorobowo zmienionych tkanek, jest zabiegiem o niskiej inwazyjności, dobrze tolerowanym przez Pacjentów i pozwala na uzyskanie dobrych efektów kosmetycznych, co jest ważne szczególnie w przypadku zmian umiejscowionych w widocznych miejscach, na przykład na twarzy. Połączenie PDT z laseroterapią maksymalizuje rezultaty terapii i skraca jej czas.

Wskazania

Terapia fotodynamiczna wspomagana laserowo stosowana jest w wielu chorobach skóry, szczególnie tych o podłożu bakteryjnym, grzybiczym i nowotworowym. Najczęstsze z nich wymienione są poniżej, należy jednak pamiętać, że to lekarz decyduje, czy Pacjent może zostać zakwalifikowany do konkretnej terapii. Leczenie może być stosowane także w dermatozach niewymienionych poniżej.

• stany przednowotworowe, takie jak rogowacenie słoneczne i posłoneczne zapalenie warg
• rak podstawnokomórkowy
• rak kolczystokomórkowy
• choroba Bowena 
• mięsak Kaposiego
• chłoniak skóry
• czerniak złośliwy
• kłykciny kończyste
• trądzik pospolity
• grzybica paznokci
• stany przednowotworowe jamy ustnej, w tym leukoplakia

Technologia

Substancja fotouczulająca stosowana w PDT jest barwnikiem, który aktywuje się pod wpływem światła o odpowiedniej długości fali. Ma ona zdolność do gromadzenia się w tkance chorobowo zmienionej i niszczenia wybranych struktur na drodze apoptozy lub nekrozy przy minimalnym narażeniu zdrowych komórek. Barwnik pod wpływem światła wchodzi w reakcję z tlenem obecnym w tkankach, co prowadzi do wytworzenia tlenu singletowego i wolnych rodników, które unicestwiają wybrane komórki. Po zakończeniu terapii substancja jest naturalnie wydalana przez organizm. W dermatologii stosuje się fotouczulacze miejscowe, natomiast w leczeniu tkanek położonych głębiej, substancje można stosować doustnie i dożylnie. Do najważniejszych fotouczulaczy należą porfiryny, chloryny, ftalocyjaniny i texafiryny, a najczęściej stosowaną substancją fotouczulającą jest kwas delta-aminolewulinowy (ALA).

Wchłanialność różnorodnych substancji nakładanych na zmiany chorobowe, w tym fotouczulaczy, jest ograniczona przez warstwę rogową naskórka i wynosi od 1 do 5%. Problem ten zawsze stanowił wyzwanie w medycynie i z tego względu opracowano metody, które ułatwiają penetrację wybranych środków miejscowych. Jedną z nich jest wspomaganie laserowe za pomocą lasera frakcyjnego ablacyjnego. Dzięki tej technice w skórze tworzone są prostopadłe mikrokanaliki nazywane terapeutycznymi strefami mikrotermalnymi (microthermal treatment zones – MTZ). Gdy mikrouszkodzenia skóry wykonane są przed naniesieniem fotouczulacza, ma on szansę wniknąć w głębsze warstwy tkanek i tym samym zadziałać skuteczniej.

Przebieg zabiegu

Każdy zabieg poprzedzony jest dokładnym wywiadem z Pacjentem, podczas którego omawiana jest terapia, jej plan i wykluczane są przeciwwskazania do jej przeprowadzenia. Specjalista oczyszcza i dezynfekuje obszar zabiegowy, nakłada preparat znieczulający i dostosowuje parametry lasera. Następnie leczone miejsce poddawane jest laseroterapii tak, aby powstały w nim mikrokanaliki o odpowiedniej wielkości i głębokości zwiększające efektywność stosowanego fotouczulacza. Lekarz nakłada na obszar zabiegowy dedykowaną substancję fotouczulającą, a jeśli to konieczne, przed aplikacją usuwa część zmian mechanicznie za pomocą pęsety lub chemicznie przy użyciu oliwy salicylowej. Zdrowa skóra wokół zmiany pokrywana jest pastą cynkową. Następnie obszar zabiegowy pokryty środkiem fotouczulającym osłaniany jest opatrunkiem okluzyjnym na określony czas (od 30 minut w przypadku skóry cienkiej do 2-3 godzin przy skórze grubej). Specjalista dostosowuje parametry lampy i zmiany poddawane są naświetlaniu – czas terapii różni się od leczonego problemu.

Efekty

Rezultaty terapii fotodynamicznej wspomaganej laserowo obejmują różnorodne efekty, zależne od leczonej dermatozy. W każdym przypadku dzięki lepszej wchłanialności fotouczulacza i jego równomiernej dystrybucji, Pacjent może spodziewać się zwiększenia jego skuteczności. W zależności od leczonej choroby obserwuje się następujące rezultaty:

• możliwość wyleczenia stanów przednowotworowych i nowotworów skóry w zależności od ich dokładnej specyfiki,
• wyleczenie lub zmniejszenie objawów chorób o podłożu bakteryjnym, takich jak trądzik pospolity,
• możliwość wyleczenia stanów przednowotworowych,
• wyleczenie lub zmniejszenie objawów chorób o podłożu, grzybiczym, takich jak grzybica paznokci,
• wyleczenie lub zmniejszenie objawów chorób o podłożu wirusowym, takich jak kłykciny kończyste.

Do uzyskania pełni efektów niezbędne jest stosowanie się do planu zabiegowego, który ustalany jest indywidualnie dla każdego Pacjenta w zależności od leczonego problemu, indywidualnych uwarunkowań i innych czynników.

Przygotowanie do zabiegu

Na minimum miesiąc przed zabiegiem należy zrezygnować z opalania i zabiegów złuszczających (np. peelingów chemicznych). Na kilka tygodni przed terapią nie należy stosować zabiegów z zakresu medycyny estetycznej, takich jak iniekcje toksyny botulinowej czy mikrodermabrazja. W tym czasie Pacjent powinien także przestać stosować kosmetyki, leki i zioła fotouczulające (m.in. rumianek czy pokrzywa) oraz nie stosować kwasów. Na 2 tygodnie przed zabiegiem należy zrezygnować z palenia tytoniu, a w dniu zabiegu nie wolno spożywać alkoholu i nakładać na skórę środków nawilżających i natłuszczających, a także perfum. 

Wskazania pozabiegowe

• Jeśli zabieg wykonywany był na twarzy, nie należy wykonywać makijażu do czasu wygojenia się skóry.
• Do momentu odpadnięcia strupków nie wolno nakładać na nie kremów kojących i ochronnych.
• Pacjent powinien unikać opalania przez minimum miesiąc przed zabiegiem oraz stosować najwyższą ochronę przeciwsłoneczną w miejscu pozabiegowym przez co najmniej 4 miesiące po zabiegu.
• Przez około tydzień po laseroterapii należy unikać czynników, które mogłyby rozszerzyć naczynia krwionośne, takich jak alkohol czy aspiryna.
• Należy unikać czynności, które mogą mieć wpływ na przegrzanie skóry np. aktywności fizycznej oraz basenu i sauny przez 7-14 dni po zabiegu.
• Skórę po zabiegu należy traktować łagodnie, łuszczącej się skóry i strupków nie wolno zrywać i zdrapywać.
• Pacjent powinien stosować się do zaleceń dotyczących pielęgnacji obszaru pozabiegowego wyznaczonych przez lekarza.
• Należy unikać czynników, które mogą mieć potencjalny wpływ na pojawienie się infekcji.

Rekonwalescencja

Czas rekonwalescencji uzależniony jest od leczonego problemu, uwarunkowań Pacjenta i wielu innych czynników. Bezpośrednio po zabiegu Pacjent może odczuwać ciepło w leczonym obszarze. Skóra jest zaczerwieniona, podrażniona i lekko obrzęknięta. Może dojść do złuszczania naskórka i powstania strupków. Objawy te są naturalne i ustępują w ciągu kilku godzin lub dni. Miejscowa nadwrażliwość na światło może utrzymywać się przez 48 godzin. Pełna rekonwalescencja trwa około tygodnia, natomiast złuszczanie skóry powinno ustąpić w ciągu 2 tygodni. Jeśli strupek pojawi się na leczonym obszarze, powinien odpaść samoistnie po kilku/kilkunastu dniach.

Przeciwwskazania

• Ciąża i okres karmienia piersią
• Światłowstręt i uczulenie na światło
• Epilepsja
• Wszczepiony rozrusznik serca
• Bielactwo
• Przyjmowanie leków przeciwkrzepliwych
• Niektóre choroby autoimmunologiczne i przewlekłe
• Ostre stany zapalne skóry
• Farmakoterapia uwzględniająca leczenie pochodnymi witaminy A

Po konsultacji lekarz podejmuje decyzję, czy dane przeciwwskazania są bezwzględną przeszkodą do wykonania zabiegu.

Efekty zabiegu mogą różnić się pomiędzy Pacjentami i zależą od wielu czynników, między innymi od indywidualnych uwarunkowań, stanu zdrowia, rodzaju, wielkości, położenia i wieku blizny oraz stosowania się do zaleceń pozabiegowych.