Leczenie chirurgiczne nieczerniakowych nowotworów skóry

Świadomość społeczeństwa na temat czerniaka nieustannie wzrasta. Choć jest to najbardziej złośliwy rak skóry, jest także diagnozowany stosunkowo rzadko, stanowi bowiem zaledwie ok. 5% wszystkich rozpoznań nowotworów skóry. Tymczasem inne, nieczerniakowe raki skóry są również zagrożeniem życia i zdrowia chorego. Ich wygląd bardzo często nie budzi niepokoju, więc zdarza się, że Pacjenci bardzo późno trafiają do lekarza. Niestety, zbyt późna diagnoza zmniejsza szanse na pozytywny wynik leczenia. 

Rodzaje złośliwych nowotworów skóry

Raki skóry częściej rozwijają się u osób narażonych na czynniki ryzyka, takie jak długotrwała ekspozycja na promieniowanie słoneczne, jasna karnacja czy przyjmowanie wybranych leków. 80% nowotworów skóry zlokalizowanych jest w obrębie głowy i szyi, a pozostałe 20% występuje na tułowiu i kończynach. Wśród najczęstszych nieczerniakowych raków skóry wyróżnia się:

• Rak kolczystokomórkowy

Stanowi 15% wszystkich rozpoznań raków skóry i zwykle diagnozuje się go w ósmej dekadzie życia. Cechuje się powolnym wzrostem i ma tendencję do miejscowego naciekania, rzadko daje jednak przerzuty do węzłów chłonnych. Jego obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany, jednak w początkowych stadiach choroby przybiera postać rogowaciejącej, łuszczącej się zmiany przypominającej strupek, przez co często jest ignorowany przez chorych i późno diagnozowany.

• Rak podstawnokomórkowy

Stanowi aż 30% wszystkich nowotworów złośliwych występujących u ludzi i 80% wszystkich rozpoznań raków skóry. Cechuje się powolnym wzrostem, a ryzyko zachorowania zwiększa się wraz z wiekiem. Rzadko daje odległe przerzuty oraz przerzuty do węzłów chłonnych. Najczęściej objawia się pod postacią perełkowatych guzków z prześwitującymi naczyniami krwionośnymi, którym towarzyszy owrzodzenie, stwardnienie i zbielenie skóry. Przez niebudzący podejrzeń wygląd, podobnie jak rak kolczystokomórkowy, często wykrywany jest w późnym stadium.

• Rak z komórek Merkla

Zachorowalność na raka z komórek Merkla jest bardzo niska, jednak nowotwór cechuje się wysoką złośliwością: u połowy Pacjentów w momencie rozpoznania obecne są już przerzuty do węzłów chłonnych, u 35% Pacjentów – przerzuty odległe. Przyjmuje postać niebolesnego, pojedynczego guzka o gładkiej powierzchni, który zwykle nie przekracza 2 centymetrów średnicy. Cechuje się szybkim wzrostem i często współistnieje z innymi chorobami nowotworowymi, np. chłoniakiem.

• Mięsak Kaposiego

Jest to rzadki i złośliwy nowotwór tkanek miękkich. Może dawać przerzuty do innych narządów, głównie do przewodu pokarmowego, a także objąć tkankę podskórną, mięśnie i kości. Objawia się niebolesnymi, fioletowymi, cielistymi lub brązowo-czerwonymi plamami, guzkami i naciekami, które mogą krwawić lub swędzieć. W zaawansowanych stadiach rak staje się bardzo twardy, brodawkowaty i brunatny. Mięsak Kaposiego nie daje objawów przez długi czas, co negatywnie wpływa na wczesną diagnostykę tego nowotworu.  

Stany przedrakowe skóry

Niektóre zmiany skórne mogą, jednak nie muszą, przekształcić się w nowotwory. Ich niebudzący niepokoju wygląd utrudnia wczesną diagnostykę, dlatego warto pamiętać, że każda nowa zmiana na skórze, lub taka, która zaczyna się zmieniać, powinna zostać jak najszybciej zbadana przez dermatologa. Do stanów przedrakowych należą:

• Rogowacenie słoneczne

Ten stan przednowotworowy, nazywany także rogowaceniem starczym, może przekształcić się w raka kolczystokomórkowego. Objawia się zrogowaciałymi i szorstkimi nawarstwieniami na skórze, które mogą przybrać różne kolory. Zmiany mogą się łuszczyć, swędzieć i piec. Osiągają nawet 3 centymetry wielkości i zlewają się ze zdrową skórą. Krwawienie, owrzodzenie i stan zapalny rozwijające się na zmianie mogą sugerować transformację w raka kolczystokomórkowego.

• Róg skórny

Uznawany jest za podtyp rogowacenia słonecznego. Przybiera formę wyniosłego, twardego i szorstkiego tworu o stożkowatym lub nieregularnym kształcie. Róg skórny zwykle osiąga kilka milimetrów średnicy i kilkanaście milimetrów wysokości. Zazwyczaj występuje na skórze głowy i twarzy, choć może zlokalizować się na każdym obszarze ciała. Rak kolczystokomórkowy wywodzący się z roku skórnego stanowi 20% przypadków.

Wczesna diagnostyka raków skóry ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i życia Pacjenta – złośliwe zmiany wykryte we wczesnym stadium dają 99% szans na pełen powrót do zdrowia. Rozpoznanie nowotworów skóry ustala się na podstawie następujących narzędzi:

Wywiad medyczny

Podczas rozmowy lekarz pyta między innymi o to, kiedy pojawiła się zmiana skórna, jak zmieniała się na przestrzeni czasu oraz czy powoduje objawy takie jak ból, pieczenie lub świąd. Wywiad medyczny obejmuje także pytania o zdrowie ogólne, choroby przewlekłe, dziedziczne oraz przyjmowane leki.

Badanie fizykalne

Dermatolog ogląda i dotyka zmianę, aby określić jej kolor, kształt, wielkość, strukturę oraz rozległość. Ocenia także brzegi zmiany oraz to, czy wpływa na okoliczne tkanki.  

Badania dermatoskopowe lub wideodermatoskopowe

Badania te pozwalają na obejrzenie zmiany w powiększeniu, co zwykle pozwala na postawienie diagnozy. Wideodermatoskopia dodatkowo umożliwia wykonywanie i przechowywanie zdjęć i filmów bardzo wysokiej jakości, które wykorzystać można nie tylko w diagnostyce, ale także podczas przyszłych kontroli, aby sprawdzić, czy na skórze nie pojawiły się nowe zmiany lub czy obecne nie uległy transformacji.

Biopsja z oceną histopatologiczną

Biopsja skóry jest metodą diagnostyczną pozwalającą na ustalenie rozpoznania w przypadkach o nieoczywistym obrazie klinicznym. Zdarza się, że podczas biopsji usunięta zostaje cała zmiana wraz z marginesem zdrowych tkanek.

Metody obrazowe

U Pacjentów z zaawansowanymi nowotworami konieczne może być poszerzenie diagnostyki o badania obrazowe takie jak badanie ultrasonograficzne, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

Wybór metody leczenia

Wybór sposobu leczenia nieczerniakowego raka skóry uwarunkowany jest wieloma czynnikami, w tym:

• liczebnością i rozmiarem zmian skórnych
• rodzajem nowotworu lub stanu przednowotworowego,
• skutecznością terapii i ryzykiem nawrotu raka,
• stopniem inwazyjności,
• tolerancją na leczenie (ból, czas leczenia, skutki uboczne, powikłania),
• możliwością zachowaniem funkcji narządu lub części ciała,
• względami estetycznymi,
• dostępnością danej metody leczenia,
• stanem zdrowia Pacjenta,
• indywidualnymi preferencjami Pacjenta.

Leczenie chirurgiczne

Chirurgiczne usunięcie nowotworu, czyli leczenie radykalne, to najczęściej wybierana forma terapii, dająca najwyższy odsetek wyleczeń w przypadku wszystkich wcześniej opisanych raków skóry. W przypadku raka podstawnokomórkowego całkowite wyleczenie obserwuje się u 90% Pacjentów. Zabieg chirurgiczny wiąże się także z najmniejszym ryzykiem nawrotów i daje pewność, że cała zmiana zostanie usunięta.

Wycięcie chirurgiczne raka skóry najczęściej odbywa się w znieczuleniu miejscowym, Pacjent nie odczuwa więc bólu. Lekarz usuwa skalpelem zmianę skórną oraz odpowiedni margines zdrowych tkanek, które otaczają nowotwór. Na powstałą ranę zakładane są szwy (które usuwa się po 7-14 dniach) oraz jałowy opatrunek.

Zabieg wiąże się z powstaniem blizny, której wielkość zależna jest od rozległości nowotworu. W niektórych przypadkach konieczne może być przeszczep skóry, który przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Po zabiegu chirurgicznym wycięty materiał poddawany jest ocenie histopatologicznej, która umożliwia dokładne poznanie charakterystyki nowotworu.

Chirurgia mikrograficzna metodą Mohsa

Jest to metod leczenia podobna do wycięcia chirurgicznego, pozwala jednak na usunięcie mniejszego marginesu zdrowych tkanek otaczających zmianę nowotworową. Chirurgię mikrograficzną metodą Mohsa stosuje się między innymi wtedy, gdy umiejscowienie raka skóry nie pozwala na profilaktyczne wycięcie marginesu zdrowej skóry.

Podczas zabiegu chirurg wycina małe fragmenty zmiany i od razu analizuje je pod mikroskopem do czasu, aż badane wycinki nie będą wykazywać cech złośliwości. Chirurgia mikrograficzna Mohsa jest metodą leczenia równie skuteczną, jak standardowe wycięcie chirurgiczne i pozwala na uzyskanie dobrych efektów estetycznych.

Warto pamiętać, że terapia raka skóry może obejmować także: doustne leczenie farmakologiczne, metody powierzchowne (leki stosowane na skórę, peeling chemiczny, terapia fotodynamiczna), metody miejscowe (laseroterapia, krioterapia, elektrokoagulacja, radioterapia) oraz immunopresję.

Umów wizytę