Ochrona przeciwsłoneczna (nie tylko) latem – kompendium wiedzy

Lato zbliża się wielkimi krokami, co wprawia nas w radość i napawa optymizmem. Nic dziwnego – promienie słoneczne sprzyjają wytwarzaniu przez nasz organizm hormonów szczęścia, przyczyniają się do produkcji niezbędnej dla zdrowia witaminy D3, poprawiają nastrój, pomagają walczyć z depresją i obdarzają nas piękną, złocistą opalenizną. Paradoksalnie, słońce ma jednak swoją „ciemną stronę” – nadmierna ekspozycja na jego promienie może skutkować nie tylko oparzeniami i przedwczesnym starzeniem się, ale także nowotworami skóry. Czy to znaczy, że latem musimy zamknąć się w domach? Nie! Odpowiednia wiedza z zakresu ochrony przeciwsłonecznej pomoże Ci uchronić się przed negatywnymi skutkami promieniowania słonecznego. W dzisiejszym wpisie przeczytasz o najważniejszych faktach dotyczących efektów promieniowania UV, co pozwoli Ci zminimalizować jego negatywne działanie i jednocześnie korzystać z uroków słonecznych dni.

UVA, UVB, podczerwień…, co to właściwie jest?

Promieniowanie słoneczne, które dociera do Ziemi, podzielić można na 3 rodzaje:

• Światło widzialne (400-800 nm) – pozwala nam widzieć kolory.
• Światło widzialne o wysokiej energii HEV (High Energy Visible Light) –  jego źródłem jest słońce, oświetlenie fluorescencyjne, oświetlenie LED, jak i światło emitowane przez ekrany monitorów, smartfonów czy telewizorów. Badania wykazały, że promieniowanie HEV negatywnie oddziałuje na nasz organizm, m. in. przyczyniając się do przedwczesnego starzenia się skóry. 
• Światło podczerwone (IR) (800-3000 nm) – dzięki niemu czujemy ciepło słoneczne. Choć do tej pory uważano, że jest niegroźne, najnowsze badania naukowe mówią o jego negatywnym wpływie na skórę. Przyczynia się do starzenia się skóry i ma działanie kancerogenne.
• Promieniowanie ultrafioletowe (UV) – to właśnie ono odpowiada za korzyści, które daje nam słońce, jest jednak jednocześnie najbardziej niebezpieczne. Dzieli się na:
  • Promienie UVC (100-280 nm) – nie docierają do powierzchni Ziemi, są zabójcze dla organizmów żywych, choć coraz częściej pojawiają się wzmianki, że mogą częściowo przedostawać się przez dziurę ozonową.
  • Promienie UVB (280-320 nm) – stanowią 5% promieniowania UV. Są silniejsze latem, jednak w przeciwieństwie do UVA docierają tylko do naskórka i są zatrzymywane przez szyby i chmury. To właśnie promienie UVB odpowiadają za opaleniznę, syntezę witaminy D3, ale też poparzenia słoneczne i nowotwory skóry. Co ciekawe, brązowy odcień skóry wywołany ekspozycją na słońce jest niczym innym jak reakcją obronną melanocytów na promienie UVB – produkują one melaninę – barwnik, który pochłania promieniowanie.
  • Promienie UVA (320-400 nm) – stanowią 95% promieniowania słonecznego, a ich intensywność jest stała niezależnie od pory roku i zachmurzenia. Wnikają w głębokie warstwy skóry, aż do skóry właściwej, tam negatywnie oddziałują na fibroblasty, kolagen oraz elastynę i dlatego są odpowiedzialne za proces starzenia się. Są szczególnie niebezpieczne, ponieważ nadmierna ekspozycja na UVA nie daje znaków ostrzegawczych takich jak rumień czy poparzenia. Promienie UVA również mogą przyczyniać się do powstawania nowotworów skóry.

Negatywny wpływ promieniowania UV na organizm

Promieniowanie UV, choć niezbędne dla człowieka, w nadmiarze może przynieść więcej szkód niż pożytku. Jeśli w sposób nierozsądny zażywamy kąpieli słonecznych lub korzystamy z solarium, musimy liczyć się z negatywnym wpływem promieniowania na nasz organizm.

Poparzenia słoneczne – chyba każdy z nas wie, z czym się wiążą – zaczerwienienie, pieczenie i ból, które mogą być bardzo intensywne. Na skórze mogą wystąpić pęcherze, a w najpoważniejszych przypadkach poparzeniu towarzyszą nudności, gorączka, ból głowy, wymioty, a nawet zaburzenia krążenia.

Fotostarzenie skóry – promieniowanie UV jest odpowiedzialne za proces starzenia się skóry aż w 80%. Promienie UV powodują degradację włókien kolagenu, elastyny i modyfikację DNA skóry, uszkadzają jej barierę ochronną oraz naczynia włosowate. W konsekwencji skóra pokrywa się zmarszczkami i bruzdami, traci jędrność i elastyczność, staje się szorstka i sucha.

Pogorszenie kondycji skóry – fotostarzenie to nie jedyny negatywny skutek promieniowania UV. W wyniku nadmiernej ekspozycji na ten czynnik, na skórze mogą pojawiać się przebarwienia, zaskórniki i brodawki łojotokowe. Dochodzi także do rozszerzenia naczynek krwionośnych.

Problemy ze wzrokiem – promieniowanie UV sprzyja powstawaniu wolnych rodników, które utleniają lipidy i białka budujące gałkę oczną. W efekcie kwasy tłuszczowe obecne w oku ulegają uszkodzeniu, a działanie fotoreceptorów, odpowiedzialnych za prawidłowe widzenie, ulega pogorszeniu.

Stany przedrakowe skóry i nowotwory skóry, w tym czerniak – rogowacenie starcze i róg skórny wywołane promieniowaniem UV mogą przekształcić się w raka skóry. Jednak najgroźniejszym skutkiem działania promieni słonecznych są nowotwory złośliwe – rak podstawnokomórkowy, kolczystokomórkowy oraz czerniak. Ten ostatni niestety często okazuje się śmiertelny. Na szczęście wcześnie wykryty nowotwór i podjęcie odpowiedniego leczenia prawie zawsze daje gwarancję wyleczenia, dlatego sprawna diagnostyka i profilaktyka przeciwnowotworowa są tak istotne. Promieniowanie UV emitowane przez słońce i lampy opalające to jedna z najczęstszych przyczyn wystąpienia raka skóry.

Jak chronić się przed promieniami UV? 5 prostych zasad

Negatywny wpływ promieniowania ultrafioletowego możemy skutecznie minimalizować, stosując się do kilku wytycznych:

1. Przed każdym wyjściem na słońce stosuj dobrej jakości krem z filtrem, wybieraj pudry, podkłady i szminki zawierające ochronę przeciwsłoneczną. Pamiętaj, na szkodliwe promieniowanie UVA jesteśmy narażeni także w cieniu, przy pochmurnym niebie i niezależnie od pory roku.
2. Rozprowadź krem na odsłoniętej skórze  i dokładnie go wmasuj, nie zapominaj o posmarowaniu uszu. Używaj filtrów wodoodpornych.
3. Staraj się wybierać luźną, odzież z długimi rękawami i nogawkami w ciemnym kolorze noś kapelusz lub inne nakrycie głowy, używaj okularów z filtrem przeciwsłonecznym. Sprawdź oznaczenie UPF i wybierz takie, które ma wartość powyżej UPF 40.
4. Na plaży korzystaj z parasola lub namiotu plażowego.
5. Unikaj przebywania na słońcu i opalania między 12 a 15 – w tych godzinach promieniowanie UV w szerokości geograficznej Polski jest najwyższe.
6. Pamiętaj o regularnym nawadnianiu organizmu.

Kremy z filtrem UV – wszystko, co musisz o nich wiedzieć

Wybór kremów czy balsamów z filtrem UV może przyprawić o zawrót głowy – na rynku dostępna jest niezliczona liczba tych produktów. Wokół ochrony przeciwsłonecznej urosło także wiele mitów, co sprawia, że coraz trudniej wybrać nam odpowiedni kosmetyk. Poniżej prezentujemy najczęstsze pytania dotyczące tego tematu:

Czym jest SPF?

To współczynnik ochrony przeciwsłonecznej (Sun Protection Factor), który orientacyjne wskazuje, o ile dłużej bezpiecznie możesz przebywać na słońcu – w uproszczeniu SPF 10 oznacza, że u osoby przebywającej na słońcu stosującej preparat z takim wskaźnikiem do zarumienienia skóry dojdzie po dziesięciokrotnie dłuższym czasie niż bez zastosowania tego preparatu. Dermatolodzy zalecają jednak, aby stosować wyłącznie filtry z SPF od 30 do 50 i nakładać je co 2-3 godziny, lub po każdej kąpieli.

Jak chronić się przed promieniami UVA i UVB?

Dobry preparat z filtrem zabezpiecza skórę nie tylko przed promieniowaniem UVB, ale też przed równie groźnym UVA. Warto wybrać preparat, który zawiera filtry fizyczne i/lub chemiczne, które zapewniają szerokie spektrum ochrony przed szkodliwym działaniem obu typów promieniowania. Aby skutecznie chronić się przed promieniowaniem, używaj kosmetyków z filtrem również przebywając w samochodzie czy w domu, szczególnie jeśli dużo czasu spędzasz przy oknach, ponieważ UVA przenika także przez szyby.

Jaki krem z filtrem wybrać? Co stosować oprócz produktów z ochroną przeciwsłoneczną?

Dr n. med. Marcin Zakrzewski specjalista dermatolog Kliniki Zakrzewscy poleca produkty renomowanej marki ZO Skin Health, ponieważ udowodniono naukowo, że zawierają one filtry o najszerszym i najbardziej wszechstronnym zakresie ochrony przeciwsłonecznej. Seria przeciwsłoneczna ZO Skin Health obejmuje najwyższej jakości filtry fizyczne (zawierające dwutlenek tytanu) oraz chemiczne (zawierające mieszankę filtrów zatwierdzonych przez FDA), które chronią  zarówno przed promieniami UVB, IR, UVA, jak i HEV. Filtry przeciwsłoneczne ZO Skin Health posiadają również potwierdzoną fotostabilność, co oznacza, że nie ulegają one rozpadowi pod wpływem działania promieni słonecznych. Dzięki temu zapewniają zarówno krótko, jak i długoterminową ochronę przed szkodliwym działaniem słońca. Filtry przeciwsłoneczne ZO Skin Health nie zawierają także bardzo szkodliwego oksybenzonu, który często wykrywa się w niższej jakości preparatach o działaniu przeciwsłonecznym.

Oferta preparatów chroniących skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego jest bardzo szeroka i obejmuje:

• Daily Sheer Broad Spectrum SPF 50 – lekki, nietłusty, szybko wchłaniający się krem zapewniający matowe wykończenie. Ma właściwości nawilżające i chroni skórę przed przesuszeniem. Absolutny must-have w codziennej ochronie przeciw promieniowaniu.
• Broad Spectrum Sunscreen SPF 50 – jest to delikatny, niewywołujący podrażnień lekki preparat gwarantujący wysoką ochronę przeciwsłoneczną skórze wrażliwej i tej po zabiegach estetycznych.
• Sunscreen + Primer Broad SPF 30 – to połączenie filtru oraz kremu nawilżającego doskonale sprawdza się jako baza pod makijaż. Zapewnia nie tylko ochronę przed promieniowaniem, ale także gładkie, matowe wykończenie.
• Smart Tone Broad Spectrum SPF 50 „Inteligentny koloryt” – przed promieniowaniem możesz chronić się także używając kolorowych kosmetyków. Ten krem tonujący zapewniający wysoką ochronę przeciwsłoneczną zawiera barwnik, dzięki czemu koryguje koloryt cery, dopasowując się do jej odcienia.
• Sunscreen + Powder Broad-Spectrum Medium 30 – jest to preparat w formie pudru, dzięki czemu możesz stosować go na makijaż! Dzięki niemu reeaplikacja filtra w ciągu dnia nigdy nie była prostsza. Występuje w trzech uniwersalnych kolorach. Pozostawia cerę matową, odświeżoną i gładką.
• Daily Power Defense – wybierając ochronę przeciwsłoneczną, warto również rozważyć kosmetyki pielęgnujące, które nakładane pod preparat z filtrem, będą wspomagać cerę na co dzień. Ten preparat o działaniu antyoksydacyjnym zwalcza wolne rodniki wywołane promieniowaniem UV i odwraca procesy fotostarzenia. Serum naprawia uszkodzone DNA, wzmacnia barierę naskórka, niweluje drobne zmarszczki oraz wspomaga produkcję kolagenu i elastyny.

Wrinkle + Texture Repair – ta emulsja polecana jest osobom, które walczą z widocznymi objawami fotostarzenia. Witaminy  E i C rozprawiają się z wolnymi rodnikami, zapobiegając dalszym uszkodzeniom skóry, natomiast retinol, który jest kluczowym składnikiem aktywnym tego produktu, “odwraca” proces fotostarzenia: poprawia syntezę kolagenu, zmniejsza widoczność zmarszczek, poprawia  koloryt i teksturę skóry. Zdaniem dr n. med. Marcina Zakrzewskiego, jest niezastąpiony w codziennej pielęgnacji.

Czy ponowna aplikacja filtru wydłuża czas ochrony?

Nie, replikacja ochrony przeciwsłonecznej pozwala nam tylko ją utrzymać, nie wydłużyć.

Jak i kiedy aplikować krem z filtrem?

Ochronę przeciwsłoneczną warto nałożyć 20 minut przed wyjściem z domu. Na twarz użyj tyle kremu, ile mieści się na łyżeczce do herbaty, nie zapominaj o uszach i skalpie, natomiast w ciało wmasuj ilość odpowiadającą trzem dużym łyżkom stołowym. Pamiętaj, żeby sprawdzić datę ważności na opakowaniu. Nie używaj produktów przeterminowanych, nie zapewnią one odpowiedniej ochrony.

Jak czytać oznaczenia na opakowaniach z filtrami przeciwsłonecznymi?

• SPF, czyli Sun Protective Factor, to współczynnik ochrony przed słońcem, a dokładniej przed promieniowaniem UVB. Oznacza zdolność do powstrzymania rumienia wywoływanego przez ekspozycję na słońce. Jak wspomniano wcześniej, jeśli użyje się filtra SPF10 to znaczy, że można przebywać na słońcu 10 razy dłużej bez widocznej reakcji rumieniowej niż w sytuacji, kiedy nie stosujemy żadnej ochrony przeciwsłonecznej. SPF jednak chroni przed większością fal UVB, ale ma niewielki wpływ na ochronę przed falami UVA.
• Do oznaczeń dotyczących promieniowania UVA używamy skrótu PPD, czyli Persistant Pigmentation Darkening. Oznacza on stosunek ilości promieniowania UVA potrzebnego do wywołania widocznej trwałej reakcji na skórze bez ochrony w porównaniu do tego samego efektu na skórze chronionej anty-UVA. PPD informuje ile razy zmniejszyła się ilość UVA absorbowana przez skórę pod wpływem filtra. Np. PPD 6 oznacza o zmniejszeniu wchłaniania dawki UVA o 6 razy
• Jeżeli na opakowaniu produktu symbol UVA jest umieszczony w kółku, to jest to informacja, że kosmetyk chroni nas także przed promieniowaniem UVA, a ochrona wynosi co najmniej 1/3 SPF UVB podanego na opakowaniu.
• IPD, czyli Immediate Pigmentation Darkening oznacza w jakim procencie jesteśmy chronieni przed UVA , jeżeli IPD = 20 , to wynosi 20 % ochrony przed UVA.
• PFA, czyli Protection Factor UVA określa minimalną dawkę promieniowania UVA potrzebnej do wywołania rumienia.
• Broad spectrum – standard australijski, to tzw. ochrona szerokopasmowa. Określenie to oznacza, że krem z filtrem chroni przed promieniowaniem UVA i UVB, jest często spotykane na filtrach produkowanych w USA.
• UPF, czyli Ultraviolet Protection Factor określa wysoką ochronę przed promieniowaniem UVA i UVB dla tkanin. Powinniśmy wybierać ubrania z oznaczeniem UPF minimum 40. Przed UV lepiej chronią tkaniny:
  • z tworzyw sztucznych
  • o gestym splocie
  • w ciemniejszych, intensywnych barwach
  • nowe, nierozciągnięte
  • suche
  • luźne.
• system PA jest używany na opakowaniach filtrów produkowanych w Azji, najlepiej chroni PA  ++++ ( PPD > 16)
• Symbol otwartego słoiczka, czyli Period After Opening wraz z znajdującą się w jego pobliżu liczbą (np. 6 M) to informacja, jak długo po otwarciu kosmetyk zachowuje swoje właściwości od czasu otwarcia opakowania..

Czy osoby z ciemną karnacją lub opalenizną muszą używać ochrony przeciwsłonecznej?

Tak. Mimo tego, że są mniej narażone na promieniowanie UVB, promienie UVA działają równie szkodliwie na skórę zarówno jasną, jak i ciemną.

Czy używając kremu z filtrem można się opalić?

Można, choć proces ten wydłuża się. Faktor 50 chroni skórę przed promieniowaniem UVB odpowiedzialnym za opalanie w 98%.

Czy ochronę przeciwsłoneczną powinno stosować się tylko latem?

Nie. Choć promieniowanie UVB jest najwyższe latem, nie znaczy to, że nie dociera do Ziemi w innych porach roku. Promienie UVA emitowane są natomiast cały rok, niezależnie od pogody i pory roku, a to właśnie one odpowiadają za starzenie się skóry i mogą powodować nowotwory. Warto pamiętać o tym, że twarz jest szczególnie narażona na promieniowanie UV, ponieważ w przeciwieństwie do innych części ciała, jest odsłonięta cały rok.

Kto powinien pamiętać o kompleksowej ochronie?

WSZYSCY !!! Ale szczególnie narażone na promieniowanie są osoby:

• z wrażliwą skórą i jasnym fototypem
• osoby pracujące na wysokościach
• spędzające dużo czasu w wodzie, na świeżym powietrzu, w szerokościach geograficznych – równikowej i podzwrotnikowej
• dzieci
• stosujące kosmetyki lub leki z pochodnymi retinolu – retinoidami
• stosujące antybiotyki, terapie hormonalne (antykoncepcja)
• stosujące suplementy diety i zioła
• kobiety w ciąży
• łyse (powinny nosić nakrycia głowy lub stosować preparat z filtrem).

Ochrona przeciwsłoneczna to temat istotny nie tylko w kontekście działań anti-aging, ale przede wszystkim w profilaktyce czerniaka i innych nowotworów skóry. Stosowanie ochrony przeciwsłonecznej znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania na raka skóry. Warto pamiętać, że wiele nowotworów rozwija się bardzo niepozornie, dlatego każda niepokojąca zmiana skórna na ciele powinna zostać skonsultowana z doświadczonym dermatologiem, zwłaszcza jeśli do tej pory nie stosowaliśmy prawidłowej ochrony przeciwsłonecznej. Korzystajmy ze słońca, róbmy to jednak odpowiedzialnie. Jeśli nie wiesz, jakie produkty najlepiej ochronią Cię przed negatywnym promieniowaniem UV, skonsultuj się ze Specjalistami Kliniki Zakrzewscy.